Blog 21-07-2025

Er komt een moment dat je geen zin meer hebt om je tanden te poetsen, omdat de tandpasta naar PFAS smaakt. Omdat je weet dat je onder de douche staat met chemicaliën die ooit bedoeld waren voor anti-aanbakpannen en nu in je bloedbaan zwemmen. Je droogt jezelf af, kijkt naar je kinderen, en vraagt je af of hun longen nog longen zijn of al filters.

Zaterdagochtend. Bij Chemours gooien mensen zand voor de poort. Geen metaforisch zand, geen symboliek, gewoon echte grond. Die grond is verontreinigd, net als het water, de lucht, de luchtwegen van de kinderen in de wijk. En wat doet de overheid? Die zwijgt. Of lacht vriendelijk. En zegt dat het allemaal nog binnen de normen valt.

Maar de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving – geen actiegroep, geen XR, maar een adviesorgaan van het kabinet – zegt nu: het is te heet onder onze voeten. Letterlijk. We gaan eraan. En niet aan een zeldzaam virus, maar aan uitlaatgassen, microplastics, pesticiden, hittestress, depressie en wanhoop. De mens is geen uitzondering op de regel. Ook wij sterven uit als het klimaat sterft.

Wat als wij de ijsbeer zijn? Die vraag stelt de RVS in haar rapport. Ik zal je zeggen wat we zijn: we zijn die ijsbeer, maar dan op een zitzak van IKEA, met een ecosticker op de ruit en een smoothie van havermelk in de hand, terwijl onze kinderen astma puffen in een huurhuis vol schimmel. We zijn te netjes om te schreeuwen, te moe om te protesteren, te afhankelijk om ons terug te trekken in een boshut.

We hebben het laten gebeuren. Terwijl Tata staal bleef blazen, terwijl Chemours PFAS in het grondwater bleef lozen, hielden wij ons bezig met belastingschijven, bonussen en burenruzies. En nu is het zover: de ongelijkheid die we tolereerden is klimaatongelijkheid geworden. Rijke mensen vliegen naar Bali met een waterfles van Dopper. Arme mensen blijven achter in betegelde wijken, zonder bomen, zonder ventilatie, met hittestress en mentale aftakeling.

De RVS pleit voor belasting op veelvliegers, voor groenere wijken, voor afschaffing van pesticiden. Voor actief transport, minder vlees, schonere lucht. Voor beleid waarin gezondheid niet langer bijzaak is, maar uitgangspunt. En het feit dat dit als radicaal klinkt, zegt alles over hoe verrot de norm geworden is.

In Den Haag praten ze over stikstof alsof het een abstractie is. Alsof de natuur iets is dat buiten de mens ligt. Alsof biodiversiteit niet allang de canary in the coal mine was. Maar nu is het niet meer het koraal dat sterft. Het is je buurman. Je kind. Jijzelf.

Weet je nog, de ijsbeer? Die stond op een smeltende ijsschots. Wij staan op smeltende fundamenten. En het enige wat we doen is onszelf filmen terwijl we wegglijden.

Maar goed nieuws: het kán anders. Als we durven. Als we ophouden met beleefd zijn tegen de industrie. Als we de politiek dwingen om gezondheid zwaarder te laten wegen dan economische groei. Als we besluiten dat preventie geen zorg is, maar beleid.

We kunnen kiezen. Tussen het zand voor de poort of het zand in onze longen. Tussen actie of apathie. Tussen mens zijn of ijsbeer spelen.

En als je dan nog twijfelt: adem eens diep in.