Blog 16-10-2024

Ik kan het niet helpen, maar er zijn dagen waarop ik mij afvraag: hoe is dit mogelijk? Neem bijvoorbeeld Overijssel. De provincie heeft besloten dat er een definitief verbod komt op nieuwe zonneparken op landbouwgrond. Een provincie die besluit om een van de meest effectieve middelen tegen klimaatverandering – grootschalige zonne-energie op landbouwgrond – eenvoudigweg een halt toe te roepen. Alsof we het over een huisdier hebben dat niet meer mag plassen op het kleed, maar over een essentiële pijler van de energietransitie. De vraag is dan ook niet zozeer ‘waarom?’ maar eerder: hoe is dit mogelijk?

Het antwoord is simpel: puur onvermogen. We hebben het hier over een politiek instrument dat zelfs de meest fundamentele logica lijkt te missen. Want waarom zouden we landbouwgrond willen vrijwaren voor een onzekere toekomst waarin misschien, ooit, iemand besluit om er voedsel op te verbouwen? De landbouwers zelf hebben allang geconcludeerd dat de subsidies voor zonne-energie lucratiever zijn dan ploegen en zaaien. Maar nee, in het provinciehuis, daar heerst het idee dat de landbouwgrond puur en onaangetast moet blijven. Alsof de gewassen vanzelf de grond uitschieten door wat provinciale luchtfietserij.

Wat hier echt achter zit, is politieke angst. Angst voor de schreeuwers die zich vastketenen aan hekken, die zich in wandelpaden laten vallen omdat hun uitzicht verstoord wordt door glinsterende zonnepanelen. Zonneparken zouden het landschap aantasten, zeggen ze dan. Alsof we nog een pittoresk Overijssel hebben dat als ansichtkaart naar het buitenland kan worden gestuurd. Alsof de gigantische loodsen, varkensflats en monoculturen er al niet een soort agrarisch industrieterrein van hebben gemaakt. De windmolens kunnen blijkbaar ook niet, en kernenergie is een utopie. Maar ondertussen tikken de klokjes van de klimaatdoelen gewoon door, alsof er een tikkende tijdbom ergens verstopt zit – een bom die wij, in onze eindeloze besluiteloosheid, hardnekkig blijven negeren.

Het wrange aan dit verhaal is dat we allemaal wel weten waar het heen gaat. Over een paar jaar, wanneer de elektriciteitsprijzen de pan uitrijzen en Overijssel achterloopt op de rest van Nederland, zullen dezelfde politici, met nieuwe rimpels van de afgelopen jaren tegenslag, weer aanschuiven. Dan wordt de landbouwgrond ineens ‘wél geschikt’ voor zonneparken. Dan zal het beleidsstuk uit de kast getrokken worden, en er komt een handtekening onder waarmee men doet alsof men nooit tegen was. Maar dan is het te laat. We zijn al ingehaald door het buitenland, door provincies die wel doorpakten, door de realiteit die zich niet laat afremmen door beleid uit het provinciehuis.

Wat mij vooral dwarszit, is dat er een beeld wordt geschetst alsof zonneparken en landbouw per definitie niet samen kunnen gaan. Alsof er geen oplossingen zijn die beide mogelijk maken, zoals agri-pv. Alsof je niet met innovatieve technieken het beste uit beide werelden kunt halen. Maar ja, waarom moeilijk doen als het makkelijk kan? Waarom naar oplossingen zoeken als je ook met een simpele pennenstreek kunt zeggen: niet op landbouwgrond? Een brevet van onvermogen dat symbool staat voor hoe de energietransitie keer op keer wordt gesaboteerd door gebrek aan visie, gebrek aan moed, en vooral: gebrek aan begrip.

En ondertussen maar pronken met een beleid dat zogenaamd rekening houdt met ‘de toekomst van de landbouw’. Alsof de toekomst niet juist vraagt om lef, om creatieve oplossingen, om keuzes die een langere houdbaarheidsdatum hebben dan de vier jaar tot de volgende verkiezingen. Ik denk dat de meest schrijnende conclusie hier is dat zonneparken het beste alternatief zijn dat we hebben – dat we weten wat er moet gebeuren, maar dat we het simpelweg niet willen.

Misschien wordt het tijd dat we onze bestuurders niet meer weg laten komen met dit soort loze praatjes. Misschien moeten we het hen moeilijker maken. Misschien moeten we ze gewoon elke keer vragen: hoe is dit mogelijk?