Blog 14-07-2025

De zon als vijand

Op een mooie ochtend is de zon normaal gesproken een zegen – behalve als je piloot bent die op Schiphol wil landen en recht in een zee van reflecterend glas kijkt. In Haarlemmermeer is de zon inmiddels vijand nummer één. Het nieuwe zonnepark langs de Polderbaan, dat bedoeld was om groene energie op te wekken, gedraagt zich als een reusachtige spiegel. Piloten werden onlangs letterlijk verblind door felle schitteringen en sloegen alarm. Het resultaat: de Polderbaan moest in maart bij zonnig weer twee uur dicht elke ochtend. Stel je voor: een landingsbaan van een van Europa’s grootste luchthavens wordt stilgelegd vanwege zonnepanelen. Het klinkt als een absurd fabeltje, maar het is bittere realiteit.

Terwijl piloten hun zonnebril opzetten en noodgedwongen omlanden op andere banen, ontstond een domino-effect. Buurtbewoners rond de alternatieve landingsbanen kregen extra lawaai over zich heen. Schiphol en luchtverkeersleiders stonden voor het dilemma: veiligheid voorop zetten of toch landen en hopen dat niemand sneuvelt in een glare-induced ongeluk. Geen van beide is aantrekkelijk. Dit zonnepark – ironisch genoeg genaamd De Groene Energie Corridor – dreigt een groene corridor richting catastrofe te worden.

Waar ging het mis?

Hoe heeft dit kunnen gebeuren? Simpel gezegd: door een gebrek aan kennis, regels en gezond verstand. Ten eerste ontbraken duidelijke richtlijnen van hogerhand. Er bestaan in Nederland (en Europa) geen specifieke normen voor zonneparken bij vliegvelden, dus Haarlemmermeer moest zelf maar wat bedenken. Men volgde Amerikaanse richtlijnen als glijmiddel voor de vergunning, in overleg met luchtvaartinstanties. Volgens die tests waren de zonnepanelen “niet onaanvaardbaar” – ambtelijke taal voor het zal wel loslopen. Nou, niet dus. In de praktijk veranderde de polder in een discobal die landing na landing piloten irriteerde.

Cruciaal is dat de verkeerde panelen zijn gebruikt. Dit is geen waardeoordeel van mij, maar feitelijk vastgesteld: in plaats van speciaal glas met diepe textuur dat zonlicht absorbeert (zoals de Amerikaanse luchtvaartautoriteit FAA adviseert), liggen er panelen met slechts een lichte textuur en antireflectiecoating. Die weerkaatsen véél meer licht dan gewenst. Geen wonder dat piloten nu knipperend en vloekend op de landingsbaan afkomen. De FAA adviseert nadrukkelijk dat deep textured glass nodig is om hinderlijke schittering te voorkomen – en de luchtvaartsector had de parkontwikkelaars hier al voor de bouw op gewezen. Toch liggen er nu andere panelen. Waarom? Tja, daar zit de crux van onbeholpen projectmanagement.

Eén excuus dat rondzingt, is dat die speciale panelen “niet verkrijgbaar” zouden zijn. De leverancier beweerde blijkbaar dat de versie met diepe groeven niet meer te koop was, en bedacht dat een folietje op gewone panelen vast ook wel goed genoeg zou zijn. Dat is dus vragen om problemen – alsof je een zonnebril vervangt door een plakfolie en hoopt dat een vlieger het verschil niet merkt. NRG2all-collega’s en ik keken elkaar destijds verbijsterd aan: meent men dit serieus? Het is alsof je een auto zonder remmen aflevert en zegt: “Sorry, die remmen waren niet leverbaar, maar we hebben een parachute op het dak geplakt, moet kunnen toch?”

De dreigende miljoenenstrop

Nu de gevolgen zich opstapelen, wijst iedereen naar elkaar en zegt “jij bent ‘m”. Schiphol en KLM slepen de zonnepark-eigenaar (De Groene Energie Corridor, onderdeel van Energy Solutions Group) voor de rechter, en de gemeente Haarlemmermeer zit er tussenin als een sullige scheidsrechter zonder fluit. Inmiddels dreigt eind augustus hetzelfde fiasco opnieuw: zodra de zon weer in die verraderlijke hoek staat, zullen piloten weer verblind worden als er niks verandert. Schiphol heeft al aangekondigd dat de Polderbaan dan wéér dicht moet op zonnige ochtenden. We hebben hier met recht een schitterende soap te pakken, met aflevering na aflevering van technisch falen en bestuurlijke onmacht.

En dan de rekening. Schiphol schat dat als dit zo doorgaat – met een belangrijke landingsbaan die geregeld uit de roulatie is – de schade kan oplopen tot wel 300 miljoen euro. Denk aan vertragingen, omvliegen, extra brandstof, claims van airlines, noem maar op. Driehonderd miljoen! Ter perspectief: daarvoor kun je een compleet nieuw zonnepark bouwen, mét de juiste panelen, en heb je waarschijnlijk nog wisselgeld over 😉. Schiphol heeft duidelijk gemaakt dat ze die kosten gaan verhalen op de gemeente Haarlemmermeer als er niet snel een oplossing komt. Oftewel: de lokale overheid kan een half Rotterdamsebaan-schuldenput tegemoet zien, dankzij een project dat bedoeld was om duurzaam geld te verdienen.

De gemeente draait mogelijk zowel op voor de kosten van het aanpassen of afbreken van het park, als voor een schadeclaim van Schiphol. En geloof me, als een luchthaven en luchtvaartmaatschappijen hun advocaten op je afsturen, kun je maar beter een goed gevulde spaarpot hebben – of een hele sterke verdediging. Helaas heeft Haarlemmermeer geen van beide. Ze hadden gewaarschuwd kunnen zijn. Sterker nog, ze waren gewaarschuwd: de luchtvaartsector en experts hebben van meet af aan hun zorgen geuit, maar kennelijk vonden de besluitmakers dat overdreven. Nu betalen zij (en uiteindelijk de belastingbetaler) de prijs voor dat misplaatste optimisme.

Hoe het wél had gekund

Dit alles is voor ons bij NRG2all een frustrerend wij-hadden-het-gezegd-moment. Al jarenlang hameren we erop: betrek experts bij dit soort projecten! Duurzame energie ontwikkelen is een vak. Het is geen kwestie van “leg maar een paar panelen neer en zie wel.” In dit geval waren er van tevoren al voorbeelden genoeg van hoe het wél moet. Rond Schiphol lagen al sinds 2018 zonneparken, waar Eric Bakker -algemeen directeur van NRG2all- aan mee heeft gewerkt bij de ontwikkeling, waarbij nooit klachten over schittering zijn geweest. Met de juiste panelen en slimme plaatsing kun je ervoor zorgen dat piloten geen last hebben. Die kennis ligt gewoon voor het oprapen. Had men ons of vergelijkbare specialisten ingeschakeld, dan waren die diepe groeven in het glas er gekomen, of het park was anders georiënteerd, of er was op zijn minst een deugdelijke simulatie gedaan vóórdat de boel de lucht in ging (letterlijk en figuurlijk).

Bij NRG2all ontwerpen we klimaatparken met oog voor de omgeving – en de omgeving is in dit geval niet alleen de omwonenden en natuur, maar ook de luchtvaart. Wij hadden allang in de planfase rood alarm geslagen bij het idee om standaardpanelen te gebruiken naast een vliegveld. We weten dat als je dergelijke projecten afraffelt, je een recept voor rampspoed creëert. Kennis en kunde zijn geen luxe, maar een noodzaak. Dat geldt overal, maar zeker in complexe omgevingen als rond Schiphol. Als wij dit project onder onze hoede hadden gehad, was dit fiasco eenvoudigweg nooit gebeurd. Dan lag er nu een prachtig zonnepark waar zowel de piloten als de bewoners blij van worden – zonder ook maar één keer met de ogen te hoeven knijpen behalve van blijdschap.

Ik kan niet genoeg benadrukken hoe zonde het is dat we niet zijn betrokken bij dit soort projecten. Niet uit eigenbelang (hoewel we natuurlijk graag mooie projecten doen), maar omdat we elke keer weer zien hoeveel ellende gebrek aan expertise veroorzaakt. Nu heeft zo’n zonnepark ineens imagoschade: mensen spreken er schande van in plaats van er trots op te zijn. Duurzame energie krijgt onterecht een knauw door dit soort knulligheid. En dat raakt ons allemaal.

Roepende in de woestijn

Tot mijn spijt voelt het alsof we al jaren roepende in de woestijn zijn. We waarschuwen, adviseren, lobbyen ons een ongeluk om dit soort scenario’s te voorkomen. Maar vaak wordt pas geluisterd naar de expert als het kalf verdronken is – of in dit geval, als de piloot verblind is. We hebben de afgelopen jaren zo vaak onze keel schor geschreeuwd dat we onderhand net zo dorstig zijn als die woestijn waar we in roepen. Het frustreert, het maakt moedeloos, maar het maakt ons ook vastberaden. Want ondanks alles geloof ik dat er een moment komt dat onze stem wél wordt gehoord.

Misschien is deze schitterende blunder precies de wake-upcall die nodig is. Dat de bestuurders die nu met de handen in het haar zitten, denken: “Hadden we maar… laten we de volgende keer vanaf dag één de juiste mensen aan tafel zetten.” Wij staan klaar – al járen – met onze kennis, onze passie en onze pragmatische aanpak. Geef ons de kans, en we veranderen een potentieel fiasco in een duurzaam succesverhaal.

Voor nu rest ons om, tja, toch maar door te gaan met roepen. In de hoop dat de echo van onze boodschap eindelijk iemand bereikt. Want één ding is zeker: we breken liever vandaag dan morgen door die muur van onbegrip. Zodat dit soort fiasco’s tot het verleden gaan behoren en zonne-energie weer gewoon iets moois is – in plaats van een verblindend schouwspel dat miljoenen kost. En totdat dat gebeurt, blijven wij jullie baken in de nacht. Desnoods met 180 IQ, een fles water voor onze dorstige kelen, en een zonnebril binnen handbereik.

Laat de zon maar schijnen – wij laten ons niet verblinden.