Blog 28-07-2025

Ze kwamen met niets. Geen vliegtuigmaatschappij, geen strijdkrachten, geen CO₂-budget. Alleen een stem. Vanuatu, dat koraal van land in een oceaan die stijgt als een woedende schuldeiser. Ze stapten de rechtszaal binnen met een onmogelijke vraag, verpakt in een dossier dat niet rook naar olie, maar naar hoop. De hoop dat iemand, ergens, het lef had om te zeggen: dit is niet meer vrijblijvend.

Het Internationaal Gerechtshof in Den Haag keek, luisterde, en sprak. Geen verontwaardiging. Geen theatrale stempel op tafel. Maar wel: ja. Ja, het nalaten van klimaatactie kan een schending zijn van het internationaal recht. Ja, staten hebben niet alleen een morele, maar ook een juridische verplichting. Ja, als je weet wat je doet, en je doet het toch, ben je verantwoordelijk. Zelfs als je rijk bent. Zelfs als je denkt dat de tijd aan jouw kant staat.

Het was een uitspraak die niet klonk als donder, maar als een dwingende stilte. Het soort stilte waar een oliebedrijf op achteruitloopt. Waar een politicus zijn agenda mee herschrijft. Waar een lobbyist van gaat zweten, omdat de tijd van uitstellen ineens juridisch beperkt blijkt.

Voor het eerst is het vastgelegd, uitgesproken, beargumenteerd tot in de vezels van het internationaal recht: klimaatverandering is niet slechts een ongemak, een morele uitdaging, een beleidsprobleem. Het is een mensenrechtenschending in slow motion. Het is nalatigheid die levens vernietigt, culturen verdrinkt, geschiedenis uitwist.

En ineens is er een deur geopend. Niet wijd, maar toch. Een opening waarin kwetsbare landen, getroffen gemeenschappen, toekomstige generaties — woorden die altijd net te poëtisch klonken om wettelijk te zijn — nu juridisch gereedschap hebben. Geen loze morele appèls meer, maar aanklachten. Geen smeekbedes, maar eisen.

De ironie? De landen die het hardst roepen dat de rechtsstaat heilig is, worden nu zelf door die rechtsstaat in de spiegel gedwongen. Niet door protesten. Niet door blokkades. Maar door rechters, zwarte toga’s, wit marmer. De grote klimaatcriminelen van deze tijd hebben hun aanklacht niet gekregen op straat, maar aan een mahoniehouten tafel, tussen vlaggen van de VN.

Misschien verandert er niets. Misschien schuiven ze het van zich af. Zeggen ze: niet bindend, niet dwingend, niet urgent. Maar ergens, onder de oppervlakte van alle diplomatieke terughoudendheid, is iets gekanteld. De waarheid heeft een paragraaf gekregen. En met elke volgende overstroming, bosbrand, hittegolf zal die paragraaf harder gaan klinken.

Vanuatu heeft niet alleen de wereld aangeklaagd. Ze hebben de toekomst wakker gemaakt. Ze hebben laten zien dat je geen tank nodig hebt om terrein te winnen. Alleen overtuiging. En lef. En de wil om recht niet langer als luxe te zien, maar als noodzaak.

En nu? Nu kijken we toe. Of beter: we kijken terug. Want de geschiedenis heeft het moment al ingeslikt. Dit was de dag dat de aarde, voor heel even, een stem kreeg in de rechtszaal. Niet via haar leiders, maar via haar slachtoffers.

En wie dan nog wegkijkt, is geen realist. Maar een dader.